Nicaragua y Avatar

Asume Nicaragua compromiso en defensa de derechos indígenas

Nicaragua, con su recién nombramiento como miembro en el Foro Permanente para las Cuestiones Indígenas de la ONU, asumió un enorme compromiso en la defensa de los derechos de estos pueblos.

Así lo afirmó hoy la representante de los sectore étnicos por Nicaragua en el Foro Permanente para las Cuestiones Indígenas de la ONU, Mirna Cunningham.

La funcionaria afirmó que Nicaragua tendrá todas las posibilidades de compartir sus experiencias en la promoción de los derechos de las comunidades indígenas y de articular distintas iniciativas con éstas. El pasado miércoles el Consejo Económico y Social de las Naciones Unidas (ECOSOC, siglás en inglés), eligió a Cunningham como representante de Nicaragua en el Foro Permanente para Cuestiones Indígenas de ese organismo para un período de tres años, por su destacada lucha en defensa de la autonomía de la Costa Atlántica nicaragüense.

Cunnigham dijo que con este nombramiento Nicaragua tiene un enorme compromiso al asumir un rol protagónico en los derechos de los pueblos indígenas del mundo.

Agregó que el Foro Permanente para Cuestiones Indígenas de la ONU, uno de los siete órganos subsidiarios de ese organismo mundial, es una instancia tripartita donde participan en una sesión hasta 3.000 indígenas de distintas partes del mundo.

"Los indígenas tienen la posibilidad de sentarse con los gobiernos del planeta para dialogar sobre los problemas o las iniciativas que tienen, a fin de encontrar soluciones en conjunto", aseguró Cunnigham en declaraciones al portal en internet "El 19 digital", publicación oficialista en Nicaragua.

Añadió que las recomendaciones de los indígenas se dan a conocer a los gobiernos y agencias de la ONU para ser adoptadas por la Comisión de Asuntos Económicos y Sociales del organismo.

Este foro de la ONU está integrado por ocho representantes de los pueblos indígenas, e igual número de delegados de los gobiernos, los cuales, una vez electos, se convierten en expertos independientes para analizar la situación de los pueblos indígenas del mundo.

Los temas que analiza este foro de la ONU son salud, educación, derechos humanos, desarrollo y medio ambiente en los pueblos indígenas, con la finalidad de promover recomendaciones dentro de las agencias del organismo mundial, organismos especializados y ante los gobiernos.

Esta es la primera vez que en esa instancia de la ONU se elige a una mujer indígena de América Central como representante de los pueblos étnicos.

Cunnigham, ex diputada del gobernante Frente Sandinista de Liberación Nacional (FSLN), explicó que este foro de la ONU está organizado en siete subregiones, países del Artico, Asia, Africa, América del Sur, el Caribe, Centroamérica y América del Norte.

Cunnigham, originaria de la Costa Atlántica de Nicaragua, nacida en 1947, es médica cirujana, promotora de los derechos de las mujeres indígenas, fundadora de la primera universidad intercultural en el Caribe nicaragüense y exgobernadora de la Región Autónoma del Atlántico Norte (RAAN) y rectora fundadora de la Universidad caribeña. En 2002 Cunnigham fue designada "Heroína Nacional" por la Organización Panamericana de la Salud (OPS), en reconocimiento a su trabajo a favor de los pueblos indígenas y de las comunidades étnicas del Caribe de Nicaragua.
http://spanish.china.org.cn/international/txt/2010-05/02/content_19954470.htm


James Cameron pide más voz para los indígenas
Los líderes indígenas deben tener voz y participación directa en los procesos políticos, pues representan a los pueblos más afectados por el desarrollo invasivo, dijo el cineasta canadiense James Cameron, director de la taquillera Avatar. El filme, que sigue rompiendo récords en ventas y distribución, cuenta cómo el ecosistema de un lejano satélite natural es saqueado por intereses corporativos indiferentes a la población local, un escenario muy similar al que sufren muchas comunidades aborígenes en la Tierra.

La entrevista con el director se realizó en el marco de la presentación de la película en Nueva York durante la novena sesión del Foro Permanente sobre Cuestiones Indígenas de la Organización de las Naciones Unidas.

PREGUNTA: ¿Piensa que observar los cambios en la naturaleza a lo largo de los años lo impactó para crear Avatar?

JAMES CAMERON: Creo que cuando uno tiene un sentido de conexión con la naturaleza, y ve lo que estamos haciendo como sociedad, se siente una obligación. Y para mí es una obligación como artista decir algo.

Yo trabajo en el entretenimiento comercial. No es habitualmente la plataforma usada para este tipo de comunicación. Normalmente, sería el cine documental, pero lo que sucede con éste es que por lo general es visto por personas que ya entienden el problema, a diferencia de una obra de entretenimiento masivo, que alcanzará a todos. Por tanto, la intención con Avatar, sin ser un sermón y dentro del contexto de una historia de aventura, fue tratar esos temas y darle a la gente no sólo una reacción intelectual, sino un filme poderoso, emotivo y catártico.

P: ¿Cómo podemos reconciliar un sistema que valora la ciencia, el desarrollo, el progreso y el descubrimiento con el respeto a los derechos de los pueblos indígenas?

JC: Es el desarrollo el que invade, son los proyectos de infraestructura como las represas y las carreteras y los gasoductos. Sus efluentes, su contaminación, las aguas servidas de las instalaciones de refinamiento de petróleo, etcétera. Somos nosotros como consumidores y nuestra sociedad consumista que, a través de las fuerzas del mercado, expandimos nuestra presencia industrial, de nuestras industrias de extracción.

No son los científicos. Creo que los científicos ahora acompañan de forma muy discreta, causando un mínimo impacto, estudiando y aprendiendo sobre la biodiversidad de los bosques tropicales. Los antropólogos aprenden sobre las culturas y los pueblos indígenas de una forma no intrusiva. Pero las industrias extractivas, las grandes empresas, personas como esas, no se preocupan. Si pudieran hacerlo sin ninguna conciencia, creo que lo harían. Ahora hay algunos frenos a ese proceso gracias a que derechos indígenas han sido establecidos constitucionalmente, reconocidos en varias declaraciones, pero, en su mayor parte, no tienen fuerza. No se aplican mucho, y esos pueblos se ven obligados a usar su propio dinero y sus propios recursos para librar batallas legales y para defenderse.

P: ¿Qué opina sobre utilizar el conocimiento indígena para buscar una salida a nuestros problemas?

JC: Creo que la gente tiende a prestar atención sólo a ciertas prácticas chamánicas que nos permiten llegar a determinados compuestos farmacéuticos en los bosques tropicales, que albergan una gran diversidad biológica, y eso es válido.

Existe un conocimiento aborigen específico que es casi una propiedad intelectual de la que ellos se deberían beneficiar, y de la que nosotros también nos podríamos beneficiar. En otras palabras, los indígenas tendrían que sacar provecho económico de la utilización de ese conocimiento, pero no creo que sea el punto central. Lo más importante es que ellos poseen naturalmente un sistema de valores que les ha permitido vivir en armonía con la naturaleza por mucho tiempo, y esos principios, esa sabiduría, esa conexión espiritual con el mundo, ese sentido de responsabilidad unos con otros, eso es lo que necesitamos aprender.

Es una completa reversión de cómo vemos las cosas. Ni siquiera estoy seguro si podemos lograrlo, pero si hay esperanza, depende de nuestra capacidad de realizar un cambio radical en nuestra conciencia: no tomar más de la naturaleza de lo que damos.

P: Algunos han criticado la película por tener a un hombre blanco como protagonista y héroe que salva a los Na’vi, la población aborigen que habita el ficticio satélite de Pandora. ¿Cómo responde a esa crítica contra el “Mesías blanco”?

JC: No me convence y, dicho sea de paso, no creo que ninguno de los indígenas que vean reflejada su realidad en el filme sientan eso, para nada, ni que sea un impedimento para que disfruten de la película.

P: ¿Ha tenido alguna reacción de la comunidad indígena?

JC: Sí, y abrumadoramente positiva. Quizás me baso en las personas que se me acercan y me hablan, pero nadie ha venido ha criticarme a gritos por algún tema relacionado con el “Mesías blanco”.

Para mí, el punto está en que la gente debe hacer una distinción. Una cosa son los temas afroamericanos de este país (Estados Unidos), temas socioeconómicos relacionados con la pobreza y con la necesidad de tener una voz en el sistema político, y otra cosa es sobrevivir cuando topadoras están arrasando tu bosque y enfrentas una fuerza altamente industrializada que está destruyendo tu mundo. Cuando todo lo que tienes para defenderte son arcos y flechas, tiene que haber una intervención de la comunidad internacional. Por tanto, no me preocupo de qué raza sean los Mesías, sino de que todos debemos ser esos Mesías, tenemos que ayudar a esas personas porque no se puede detener a una topadora con arcos y flechas.

Habiendo dicho esto, es absolutamente fundamental que los líderes indígenas tengan voz. Son los que deben ser llevados a los procesos políticos. Eso es fundamental. No quiero hablar por ellos.

P: Al parecer el proyecto de la represa de Belo Monte, en Brasil, que usted ha criticado varias veces, sigue adelante…

JC: Es difícil decirlo. Todavía no han construido nada. Hubo una directiva en contra y por tanto fue retrasado en varias ocasiones, y creo que hubo una tercera orden judicial contra el remate, aunque fue desechada por la Suprema Corte sobre la base de que no existía una amenaza directa inmediata para los indígenas, ya que las obras todavía no habían comenzado.

Lo que he escuchado es que hay otros pasos que tienen que ser discutidos antes de que efectivamente comiencen las obras de construcción. Hasta lo que puedo ver, la batalla recién está por empezar. Y de hecho no esperábamos ganar en esta etapa. Sólo esperábamos lo que sucedió, que se generara conciencia tanto dentro de Brasil como en la comunidad internacional. Salió en la tapa del New York Times. Hoy hay mucha prensa sobre eso.

Ahora está en manos de las organizaciones no gubernamentales y de las acciones legales en Brasil, así como de los líderes indígenas, que recibieron un poco más de atención para poder hablar por ellos mismos.
http://periodismohumano.com/culturas/james-cameron-pide-mas-voz-para-los-indigenas.html
http://www.youtube.com/user/Torrivent (entrevista en inglés)

a very short introduction to: pre 1492 history (English/Engels/Inglés)

NORTH AMERICA (Greenland, Canada, US)
(cal BC/AD)

12.500: possibly the oldest site in North America is in Oregon where (possible) human coprolites where found (still debated)

11.500-11.000: CLOVIS. Long seen as the oldest American (North & South) culture (New Mexico)

7500: KENNEWICK MAN lives in what today is Washington State. He could be related to the Ainu people in Japan but his remains by far are not the oldest known in the Americas

6200: People in Labrador make the oldest known human made monument in North America, a burial for a twelve year old boy

5400: beginning of mound constructions in the American southeast

5000 (possibly 7000): people living around the Great Lakes start working with copper. (later: OLD COPPER CULTURE). The use of this early copper stretches to present day Maryland. Unlike the first copper workers in Eurasia, these Americans aren’t farmers, and they don’t use pottery

4300: Early Pacific Period along the Northwest Coast:

3500: First big mound complex; constructed in a circle. It is known as the WATSON BRAKE complex (Louisiana)

2900: oldest stone circle op the Plains. Unknown meaning but probably religious or for a tipi

2500: oldest ceramics in North America are made in Florida and Georgia

2500: first experiments with the domestication of local crops like squash, marshelder, lamsquarter, sunflower and maygrass

2400: First people to reach Greenland are archaeologically known as “Saqqaq” & “Independence I”. They are clearly related to the people of the Arctic Small Tool Tradition in Alaska/eastern Siberia

2250: invention of the bow and arrow in the arctic. The idea will spread from here to the south, all the way to Mexico

2000: First maize arrives from Mexico in the American southwest (not a huge impact, only part of the already existing cultivated local crops)

1850: Middle Pacific Period along the Northwest Coast. Population growth, intensification of food production and increasing settlements. Introduction of copper working, social ranking, elites and slavery

1750-1100: oldest known town in North America is POVERTY POINT (Louisiana). It looks like half of a circle and has a pyramid of 2 meters high. There are probably living up to 5000 people here

1000-300BC: ADENA culture in the Ohio valley. 300 to 500 grave mounds are constructed. The economic basis for the people is trade, hunting, gathering and cultivation of the local crops

500: DORSET culture spreads through the arctic region, from Alaska to Greenland. They build the first igloos, but also stone houses. Close to Berging Streat, another culture emerges, THULE, predecessors of the modern Eskimo peoples.

500BC-1450AD: The three most famous cultures in the southwest emerge: ANASAZI, HOHOKAM & MOGOLLON. They build large settlements, the canyon houses, a road & a canal system. They also produce fine pottery and are in close connection with Meso America (Mexico) from where they obtain thinks like copper, tropical birds, cotton, chocolate, and the ball game (played with rubber balls). Their own main trading item is turquoise of which great quantities are found in Mexico (among the Mayas for example)

250BC-500AD: HOPEWELL culture in the Ohio valley, successors of the ADENA. Both are mound builders and use the mounds as graves. But the differences between the two are also very clear. Where the ADENA mostly stayed in the valley, the Hopewell influence is enormous and stretches from the Atlantic coast to the Plains, from the Gulf of Mexico to just north of the Great Lakes. This meant trading was important. Copper and silver (mostly) came from around the Great Lakes, mica from the Appalachians, turtle shells, alligator & shark teeth from the Gulf, and obsidian all the way from Yellowstone National Park. Agriculture became more important and huge earthen constructions were build (like the Octagon Earthworks)

500AD: In the desserts of California megalites are reaised and giant figures are portraided in the sand. Along the Californian coast First signs of stratification of society

500-1700: Late Pacific Period along the Northwest Coast: First real evidence of the big wooden houses and totem poles. Burial mounds appear, as well as fortifications (more warfare). Trading routes bring extotic items like jade and iron

800-1550: MISSISSIPPI culture(s) begin along the River with the same name but spread throughout the entire east. Their mounds are much bigger and higher than the mounds made by the previous cultures and mostly used as flat-top pyramids where important people have their houses. Most of their agricultural products are derived from Mexico (maize, squashes, beans) and the spread of this Mesoamerican trio reaches the far north (as far as Lake Winnipeg in Canadian Manitoba). The Mississippians are also the builders of the first true cities. Cahokia (peak between 900 and 1200) is the biggest of them all, with a pyramid of 30 meters high, and 10.000 to 40.000 inhabitants. These cultural elements also spread further to the west and Mississippian style agriculture and architecture reaches the Plains (from North Dakota to Texas). This means that the stereotypical image of the nomadic Plains Indian is something quite recent (19th century)

950-1200: In Ohio people of the FORT ANCIENT culture construct huge Serpent Mound, a man made mound in the form of a snake (400 meters/440 yards long)

1300: THULE culture (forefathers of the ESKIMO’S) reach Greenland and mix (or replace) people from the DORSET culture. They have dogsleds, igloos, kayaks, use harpoons, and iron tools

1450: the three cultures from the Southwest make the transition to the Pueblo cultures of today

a very short introduction to: Pre-1492 geschiedenis (Nederlands/Dutch/Neerlandés)

Dit is een update van het oorspronkelijke (2006) verhaal. Deze update bestaat voornamelijk uit het corrigeren van data (naar calBC/AD) & het toevoegen van bronnen (meestal Engels/Spaans). 


NOORD-AMERIKA (Groenland, Canada, VS)
12.500: mogelijk oude site in Oregon, gedateerd op menselijke (?) uitwerpselen (nog omstreden)
11.500-11.000BC: CLOVIS. Lang beschouwd als eerste Amerikaanse cultuur (Nieuw Mexico)
7500: KENNEWICK MAN leeft in Washington State. Mogelijk verwant aan de Ainu in Japan maar lang niet oudste menselijke resten in Amerika.
6200: Mensen in Labador laten het oudste menselijke monument achter in Noord-Amerika, graf voor een twaalfjarige jongen
5400: oudste aarden "mounds" in zuidoosten van VS
5000 (mogelijk verder terug tot 7000): mensen langs de Great Lakes beginnen met bewerking koper (later: OLD COPPER CULTURE). Kennis strekt zich uit tot in Maryland. In tegenstelling tot eerste koperbewerkers in Eurazië zijn de mensen geen landbouwers en kennen ze geen aardewerk.
3500: eerste grote aarden moundcomplex in Noord-Amerika. Opgetrokken, in een cirkel staande heuvels in Louisiana (WATSON BRAKE)
3000-2000: eerste experimenten met domesticatie van gewassen in oosten VS. Bekendste is de zonnebloem. verder squash en een aantal lokale grassen zoals marshelder, lamsquarter en maygrass
2900: oudste stenen cirkel op Plains. Functie onbekend. Religie of Tipi
2500: oudste aardewerk Noord-Amerika in Florida en Georgia
2400: eerste bewoners Groenland (Saqqaq-mensen in zuiden & "Independece I" cultuur in noorden). Hoe ze daar gekomen zijn is onduidelijk. DNA test op een Saqqaq-man toonde aan dat hij mogelijk direct vanuit Siberië is gekomen.
2250: ontwikkeling eerste pijl en boog in Amerika in Arctisch gebied. Vanuit hier steeds verder naar het zuiden tot ver in Mexico
1750-1100: oudste grote nederzetting Noord-Amerika in Louisiana. POVERTY POINT was gebouwd in een halve cirkel, naar de rivier toe. Een 2 meter hoge piramide keer er over uit. De nederzetting telde waarschijnlijk zo'n 5000 inwoners
1000-300BC: ADENA in de Ohio-vallei bouwen 300 tot 500 grafheuvels. Economische basis is handel, jacht, verzamelen en kleinschalige landbouw van de inheemse gewassen
1000BC: eerste maïs vanuit Mexico bereikt zeker het zuidwesten van de VS. Behalve maïs ook pompoenen, bonen en katoen
500BC: opkomst eliteklasse aan de westkust. DORSET cultuur ontwikkeld zich op Groenland (tot 1200AD). Zij bouwen de eerste iglo’s en zijn sterk afhankelijk van de zee. Rond de Beringstraat ontwikkeld zich de THULE cultuur. Dit zijn in ieder geval voorouders huidige ESKIMO’s.
500BC-1450AD: drie belangrijke culturen in zuidwesten VS en noordwesten Mexico: ANASAZI, HOHOKAM en MOGOLLON. Zij bouwen de grote nederzettingen in deze regio, de canyon-huizen en stichten tevens een wegennet.
250BC-500AD: HOPEWELL in Ohio-vallei zijn opvolgers ADENA. Zij beperken zich echter niet tot die vallei en HOPEWELL monumenten (ook voornamelijk grafheuvels) zijn verspreid over het hele oosten van de VS, van Canada tot de Golf van Mexico en van de Atlantische Oceaan tot de Plains. Dit leidde tot een groot handelsnetwerk. Koper en zilver kwamen uit het Great Lakes gebied, mica uit de Appalachen, schildpadschilden, alligator- en haaientanden uit het zuiden en obsidiaan zelfs helemaal uit Yellowstone. Landbouw belangrijker.
500AD: oprichting megalieten en constructie van reuzenfiguren in de woestijn in zuidoosten Californië. Tevens sterke sociale stratificatie ten noorden van Californië aan de westkust. Bouw van grote houten huizen en eerste totempalen.
700: THULE cultuur (ESKIMO’s) bereiken Groenland en vermengen met (en verdrijven) DORSET mensen. Typische ESKIMO cultuur met iglo’s en hondensleden. Rond 1000 in contact met Vikingen uit IJsland.
750-1150: grootste bloei culturen uit Zuidwesten VS. De Hohokam leggen balspelplaatsen aan (in totaal 206), evenals de volkeren zuidelijker in Mexico. Ook bewerken ze koper en kennen ze een wereldwijd unieke etstechniek. De MOGOLLON maken het Mimbres aardewerk en zijn mogelijk de stichters van de handelsstad Casas Grandes (Paquimé ) in het noorden van Mexico. Deze stad kent speciale kamers voor het fokken en houden van uit het zuiden komende papegaaien en is mogelijk een plaats die in direct contact staat met de TOLTEKEN in het zuiden. De ANASAZI bouwen Pueblo Bonito en Mesa Verde, de twee bekendste nederzettingen uit de regio.
800-1550: MISSISSIPPI cultuur ontstaan langs de gelijknamige rivier en verspreid over het hele oosten van de VS. Heuvels zijn geen grafheuvels maar waarschijnlijk tempels waar de leiders bovenop wonen. Landbouwproducten uit Mexico (maïs, pompoenen en bonen) worden door hen over het gehele gebied verspreid. Ook bouwers van eerste echte steden. Cahokia (900-1200) is de grootste stad ten noorden van Mexico, met een piramide van 30 meter en tussen de 10.000 en de 40.000 inwoners. Cultuurelementen verspreiden zich ook steeds verder naar het westen (naar de Plains). Ook daar bouwt men vaste nederzettingen, gaat men aardewerk maken en landbouw bedrijven. Stereotiepe beeld van nomadische bizonjagers op de Plains is dus iets van 19de eeuw.
950-1200: In Ohio wordt door mensen van FORT ANCIENT de Serpent Mound opgericht. Op deze grote heuvel is een slang van 400 meter lang afgebeeld. Functie onbekend.
1450: drie grote culturen uit het zuidwesten gaan over op bescheidener schaal naar de Pueblo’s van vandaag de dag. Mogelijk door droogte en door aankomst van ATHABASKEN uit het noorden, de NAVAJO’s en de APACHEN.

CENTRAAL AMERIKA (Mexico tot Panama)
9000: eerste landbouwproducten (Mexico)
6700: eerste maïs (Balsasvallei, westen van Mexico)
3300: Monagrillo aardewerk in Panama, oudste aardewerk Centraal Amerika.
1900-1700: eerste aardewerk Meso-Amerika (noordelijke deel Centraal Amerika)
1650: oudst bekende grote nederzetting in dit gebied, Paso de la Amada (kust Chiapas, Mexico)
1300-400BC: OLMEKEN (Aan Golfkust. Eerste grote steden, belangrijke elites, schrift, kalender, etc...). Na deze periode nog ongeveer 500 jaar "Epi-Olmeken"
900: mogelijk oudste Mexicaanse schriftsysteem op het Cascajal-blok
500BC-800AD: Monte Alban van de ZAPOTEKEN (BENI ZAA) in Oaxaca (oudste Mexicaanse fonetische schrift. De stad overheerst alle anderen in Oaxaca en is een van de grootste steden in Mexico in deze tijd).
500BC: begin groei MAYA steden in Guatemala en zuid Mexico). Grootste stad wordt El Mirador.
1-700AD: TEOTIHUACAN in de vallei van Mexico. Grootste stad van dat moment in heel Amerika (behorend bij de 10 grootste steden ter wereld). Veel invloed naar zuiden (MAYA's) en naar noorden (zuidwesten VS). Volk onbekend.
250AD-900AD: KLASSIEK (grote bloei van steden, koningen, literatuur, wiskunde, etc... Macht bij goddelijke heersers). In MAYA gebied geen rijk maar stadstaten die oorlogen tegen elkaar voeren en bondgenootschappen sluiten. Twee steden zijn het machtigst: Tikal (Mutal) en Kalakmul (Kan). Tussen 350 en 500 in de invloed van TEOTIHUACAN in het noorden erg groot. Invloed van Mexico op zuidelijk Midden-Amerika wordt heel groot, vooral zichtbaar door jade-industrie. Mexicaanse groepen gaan zich vestigen in het zuiden. Ontstaan lange afstandshandel tussen beide gebieden.
900-1530: invloed van Mexico wordt minder in zuidelijk Midden-Amerika. In plaats daarvan groeit de invloed vanuit Zuid-Amerika. Aangezien handel belangrijker wordt verdwijnt de Mexicaanse invloed allerminst. Vooral de TOLTEKEN en de AZTEKEN stichten handelskolonies in het zuiden (tot in Panama).
900-1150: TOLTEKEN in centraal Mexico (net ten noorden van Teotihuacan). Grote invloed op rest Mexico en op zuidwesten van VS. Tula (Tollan = Plaats van Riet) is de hoofdstad. Bekendste koning is de historische Topiltzin Quetzalcoatl (later, vooral door AZTEKEN, beschouwt als een god).
900-1524: MIXTEKEN (ÑUU DZAVUI) in Oaxaca. Geen rijk maar stadstaten. Bloei (voornamelijk) pictografisch schrift gebruikt o.a. voor geschiedenisboeken. Oorlog tegen ZAPOTEKEN maar ook onderling. Bloei handel, belangrijk metallurgie.
1450-1521: AZTEKEN (MEXICAH) stichten Mexico-Stad (Tenochtitlan) in een meer. Groeit uit tot grootste stad van Mexico (een van de grootste steden ter wereld). Men verovert een groot gebied en kijkt op naar de TOLTEKEN (waarschijnlijk zelfde taal, veel cultuur overeenkomsten, etc...). Laatste keizer (tlatoani = spreker/gebieder) voor komst Spanjaarden is Monteuczuma (Montezuma) II.

ZUID-AMERIKA (Colombia tot Chili)
12.600: MONTE VERDE in Zuid-Chili is vandaag de dag vrijwel onbetwiste oudste menselijke "site" in de Amerika's  
9000-7000: eerste landbouw (Peru/Ecuador & westelijk Amazonegebied)
6500/6000: eerste aardewerk (in Amazone. Oudste van heel Amerika)
5000: oudste mummies ter wereld (ongeveer 2000 jaar ouder dan in Egypte) door de CHINCHORRO uit huidige noord Chili
4700: opgeworpen heuvels in huidige Peruaanse provincie Tumbes, El Porvenir
3500: begin bouw steden tussen kust en bergen noord Peru. Oudste steden Amerika en samen met steden in Mesopotamie oudste steden ter wereld. CARAL (66ha) is een van de grootste. Economie voornamelijk gebaseerd op verbouw van katoen en handel met kustdorpen (voor o.a. ansjovis). Eerste sporen van typische Andes religie en oudste quipu.
3000BC-1500BC: Valdivia cultuur in kuststrook Ecuador. Men maakt talloze Venus-beeldjes. 1500BC: oudste bewerking van metalen in Amerika (goud en koper) in Peruviaanse Andes. Waarschijnlijke begin expansie van ARAWAK-sprekende volkeren in Amazonegebied (noordwesten).
1000BC-1: Chavín Horizon in Peru: typische kunst, religie (stafgod, katgod etc...), bouwstijl, aardewerk etc...
400BC: CHAVIN DE HUANTAR in noordelijke Andes Peru, het belangrijkste en grootste religieuze centrum van Chavin Horizon in Peru. Begin oprichten van de megalieten van SAN AGUSTÍN in het zuiden van Colombia.
800-200BC: CHORRERA volk in kuststreek Ecuador kent meest realistische aardewerk in Amerika van dat moment. Grote invloed naar buiten toe, waarschijnlijk tot in Mexico.
100BC-500AD: MOCHE volk aan noordkust van Peru beroemt vanwege realistische aardewerk, erotische kunst en de Heerser van Sipan. NAZCA volk aan de zuidkust van Peru, vooral bekent van de grote geometrische figuren in de woestijn. Ook typerende stijl aardewerk.
200AD-1600: In het noorden van Colombia, rond en op de Sierra Nevada Santa Marta is de TAIRONA cultuur. Dit volk bouwt steden van steen, spreekt een Chibcha taal, zijn bedreven in het bewerken van metalen (goud, zilver, tumbaga, koper, etc) en handelen met de volkeren op de Antillen en volkeren in het zuiden. Pas na 75 jaar oorlog (begonnen dus ergens rond 1525), capituleert men tegen de Spanjaarden.
400-1350: Op het eiland Marajó, in de monding van de Amazone, is de MARAJOARA cultuur. Waarschijnlijk de oudste complexe gemeenschappen in het Amazonegebied. Men richt heuvels op, doet aan intensieve landbouw en kent een ingewikkelde aardewerkstijl die op den duur ‘internationaal’ wordt. Vrouwen spelen waarschijnlijk een zeer belangrijke rol.
500-1000: Twee rijken beheersen de centrale en zuidelijk centrale Andes: WARI (Peru, centrum rond huidige Ayacucho) en TIWANAKU (voornamelijk Bolivia, centrum Tiwanaku stad aan Titicaca meer). WARI is waarschijnlijk een militaristisch rijk dat actief gebieden veroverd (o.a. NAZCA gebied en MOCHE gebied aan de kust). TIWANAKU is meer een religieus centrum met grote culturele invloed (tot noorden Argentinië en Chili). Tiwanaku stad trekt duizenden Pelgrims aan.
600-1541: MUISCA bouwen de politiek meest complexe maatschappij van Colombia op de oostelijke bergrug van de Andes. De staat wordt geleid door twee figuren, de Zoque en de Zipa. Ook dit is een Chibcha volk en men heerst over tientallen kleinere politieke eenheden. De Magdalena vallei net ten westen van de MUISCA staat is volgebouwd met houten gebouwen. De belangrijkste stad van de MUISCA staat waar nu Santa Fé de Bogotá ligt. De Spanjaarden zijn vol bewondering voor de stad, maar branden hem niettemin af.
800-1540: In de Cauca vallei in Colombia is de QUIMBAYA cultuur. De Algemene opinie is dat zij het mooiste metaalwerk van de Amerika’s hebben gemaakt. Waarschijnlijk begint de cultuur al rond 500BC.
1000-1470: CHIMU rijk aan noordkust Peru, waarschijnlijk opvolgers deels van MOCHE. Hun hoofdstad is waarschijnlijk de grootste stad, ooit in Zuid-Amerika voor 1492 gebouwd. Veroverd door INCA's.
1000-1550: belangrijke lokale complexe gemeenschappen langs de Amazone rivier en andere grote rivieren in het gebied. Onder andere de OMAGUA (zij controleerden de oevers van rivieren van Ecuador tot in west Brazilië ) en de TAPAJÓS (bijna aan de monding van de Amazone). Dichtbevolkte gebieden vanwege vruchtbare grond langs de rivieren en de techniek om niet-vruchtbare grond vruchtbaar te maken (door het maken van 'zwarte aarde').
1100-1540: In de noordelijke vlakte van Colombia heersen drie grote politieke eenheden die samen ZENÚ genoemd worden. De aardewerk stijl kent zowel invloeden uit het zuiden (Ecuador), als uit de Andes. Verder werkt men veel met goud. Een van de drie eenheden wordt bij de Spanjaarden geleid door een vrouw.
1450-1532: INCA rijk vanuit Cuzco in Peruviaanse Andes. Veroveren heel snel het grootste rijk op aarde van dat moment, lopend van zuid Colombia tot midden Chili). Vooral bekent vanwege zeer technische architectuur, de stad Machu Picchu en de confrontatie met de Spanjaarden. 'Inca' is de titel van de heerser. De laatste voor-Spaanse Inca (Atawallpa) werd niet door iedereen in het rijk erkent.


CARIBEN (ANTILLEN)
5000: mensen op Trinidad (vanuit Venezuela)
4500-4000: eerste mensen op Antillen (Hispañola en Cuba). Uit Belize of Venezuela
3000-2000: mensen op Kleine Antillen (mogelijk van zowel Grote Antillen als Guyana's)
500BC-600AD: SALADOID mensen (hoogstwaarschijnlijk een ARAWAK volk) vanuit Venezuela tot in Puerto Rico. Zij hebben een nieuw (rood) soort aardewerk en introduceren nieuwe landbouwgewassen (o.a. maïs)
1AD: ARAWAK volkeren ook naar Grote Antillen
500: Jamaïca voor het eerst bewoond.
700-1000: mogelijk migratie van de zogenaamde EILAND CARIBEN vanuit Guyana’s naar Kleine Antillen. Waarschijnlijk niet één volk en mogelijk ook niet eens met een Caribische taal. De term komt van Columbus die dacht dat er kannibalen (= Cariben) woonden op de zuidelijke de eilanden. Hard bewijs is daar nooit voor gevonden. Wat Columbus op z'n tweede reis (1493) zag was het in huis houden van de (beenderen van de) overleden voorouders.
1492: Columbus op de Bahama’s en later op Hispañola. De Taino's (waarschijnlijk niet eigen naam) die Columbus ontvangen wonen behalve daar ook op Cuba, Jamaïca en Puerto Rico. Ze worden geleid door Cacique’s (leiders), slapen in hamaca’s (hangmatten), roosteren vlees en vis op een barbacoa (barbecue) en vereren de stormgod Horrican (wervelwind, orkaan). Verder zijn het landbouwers, bouwen ze balspelplaatsen (vooral Hispañola en Puerto Rico) en verkrijgt men door handel met Colombia sieraden van goud en koper.

Recente bronnen (1995-2010)

Noord-Amerika
Artikelen/websites
*M. Thomas P. Gilbert, Dennis L. Jenkins, Anders Götherstrom, Nuria Naveran, Juan J. Sanchez, Michael Hofreiter, Philip Francis Thomsen, Jonas Binladen, Thomas F. G. Higham, Robert M. Yohe, II, Robert Parr, Linda Scott Cummings, Eske Willerslev, DNA from Pre-Clovis Human Coprolites in Oregon, North America, Science 9 May 2008: Vol. 320. no. 5877, pp. 786 - 789
*Nicole M. Waguespack, Why We’re Still Arguing About the Pleistocene Occupation of the Americas, Evolutionary Anthropology 16:63–74 (2007)
*http://www.nps.gov/archeology/kennewick/index.htm
*Stuart J. Fiedel, The Kennewick Follies: "New" Theories about the Peopling of the Americas, Journal of Anthropological Research, Vol. 60, No. 1 (Spring, 2004), pp. 75-110
*Brake, Jamie, A Comparison of Maritime Archaic Indian and Intermediate Indian Site Distribution in Labrador, NEXUS: Vol. 19: Iss. 1, Article 1 (2006) 
*Kathleen L. Ehrhardt, Copper Working Technologies, Contexts of Use, and Social Complexity in the Eastern Woodlands of Native North America, Journal of World Prehistory Volume 22, Number 3 / September, 2009
*http://copperculture.homestead.com/
*Victor D. Thompson, Wesley D. Stoner, and Harold D. Rowe, Early Hunter-Gatherer Pottery along the Atlantic Coast of the Southeastern United States: A Ceramic Compositional Study, Journal of Island & Coastal Archaeology, 3:191–213, 2008
*Jon L. Gibson, Navels of the earth: sedentism in early mound-building cultures in the Lower Mississippi Valley, World Archaeology Vol. 38(2): 311–329 Sedentism in Non-Agricultural Societies
*W. L. Merrill, R. J. Hard, J. B. Mabry, G. J. Fritz, K. R. Adams, J. R. Roney, and A. C. MacWilliams, The diffusion of maize to the southwestern United States and its impact, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2009 106 (50) 21019-21026

Boeken
*North American Archaeology, edited by Timothy R. Pauketat & Diana DiPaolo Loren, 2005 by Blackwell Publishing, Malden (USA), Oxford (UK), Victoria (Australia), 9780631231844
*Cultivated Landscapes of Native North America, William E. Doolittle, Oxford University Press, 2001, 01992550715
*Ancient North America, Brian M. Fagan, Thames & Hudson; Fourth Edition (April 17, 2005), 9780500285329
*Forgotten Fires - Native Americans and the Transient Wilderness, Omer C. Stewart, edited by Henry T. Lewis & M. Kat Anderson, University of Oklahoma 2009, 9780806140377
*The Cambridge History of the Native Peoples of the Americas, Volume 1 North America, part 1, Bruce Trigger & Wilcomb E. Washburn, Cambridge 1996, 0521573920
*Peoples of the Northwest Coast - Their Archaeology and Prehistory, Kenneth M. Ames & Herbert D.G. Maschner, Thames & Hudson, 2000 (printed in Slovenia), 0500281106

Centraal-Amerika
Artikelen/websites
*Dolores R. Piperno, Anthony J. Ranere, Irene Holst, Jose Iriarte, and Ruth Dickau, Starch grain and phytolith evidence for early ninth millennium B.P. maize from the Central Balsas River Valley, Mexico, PNAS March 31, 2009 vol. 106 no. 13 5019-5024
*Ruth Dickau, Anthony J. Ranere, Richard G. Cooke (2007) Starch grain evidence for the preceramic dispersals of maize and root crops into tropical dry and humid forests of Panama, Proceedings of the National Academy of Sciences 104(9): 3651-3656
*Michael Love, Recent Research in the Southern Highlands and Pacific Coast of Mesoamerica, Journal of Archaeological Research (2007) 15: 275-328
*Richard G. Cooke (2005) Prehistory of native Americans on the Central American land bridge: Colonization, dispersal, and divergence, Journal of Archaeological Research 13(2): 129-187
*http://www.famsi.org/mayawriting/cascajal/index.html

Boeken
*Olmec Archaeology and Early Mesoamerica, Christopher A. Pool, Cambridge University Press 2007, 9780521788823
*Los sonidos y colores del poder - La tecnología metalúrgica sagrada del occidente de México, Dorothy Hosler, México DF 2005, 9706690778

Zuid-Amerika
Artikelen/websites
*Tom D. Dillehay, C. Ramírez, M. Pino, M. B. Collins, J. Rossen, J. D. Pino-Navarro, Monte Verde: Seaweed, Food, Medicine, and the Peopling of South America, Science 9 May 2008: Vol. 320. no. 5877, pp. 784 - 786
*http://www.antiquity.ac.uk/ProjGall/moore1/
*Tom D. Dillehay, Jack Rossen, Thomas C. Andres, David E. Williams, Preceramic Adoption of Peanut, Squash, and Cotton in Northern Peru, Science 29 June 2007: Vol. 316. no. 5833, pp. 1890 - 1893
* Dolores R. Piperno, and Tom D. Dillehay, Starch grains on human teeth reveal early broad crop diet in northern Peru, PNAS December 16, 2008 vol. 105 no. 50 19622-19627
*http://www.caralperu.gob.pe/index.html
*http://www.arqueologiadelperu.com.ar/index.html


Boeken
*Handbook of South American Archaeology, edited by Helaine Silverman & William H. Isbell, Springer Science New York, 2008, 9780387749068

Antillen
Artikelen/websites

Boeken
*Myths and Realities of Caribbean History, Basil A. Reid, Tuscaloosa, 2009 (University of Alabama Press), 9780817355340
*The Tainos - Rise and Decline of the People Who Greeted Columbus, Irving Rouse, New Haven (Yale University Press), 1992, 0300056966
*The Archaeology of the Caribbean, Samuel M. Wilson, Cambridge University Press, 2007, 9780521626224

Amerika
Artikelen/websites

Boeken
*The First Americans - Race, Evolution, and the origin of Native Americans, Joseph F. Powell, Cambridge University Press, 2005, 0521530350
*Histories of Maize: Multidisciplinary Approaches to the Prehistory, Linguistics, Biogeography and Evolution of Maize, edited by John Staller, Robert Tykot and Bruce Benz, Elsevier Academic Press, Boston 2006, 9780123693648